Zwartboek (filmrecensie)

Op 14 oktober 2006 ben ik met vrouw en dochters Zwartboek gaan zien in City, Utrecht.

 

Synopsis: De film speelt zich af in 1944. Jonge joodse vrouw (Carice van Houten) zit ondergedoken op een boerderij, maar boerderij wordt per ongeluk gebombardeerd terwijl zij verderop ligt te zonnen. Nu heeft ze geen dak meer boven haar hoofd, maar gelukkig krijgt ze hulp. Ze komt na een paar spannende gebeurtenissen in het verzet terecht, en daarna gebeuren er nog veel meer spannende dingen. Maar in de eerste minuten van de film komen we al te weten dat ze de oorlog overleeft, net als haar vriendin (Halina Reijn).

 

 

Vanzelfsprekend lette ik vooral op de scenes die met spoorwegen verband hielden. Ik had mijn geheime cameraatje paraat, maar dat is helaas niet zo snel ingesteld. Toch heb ik wat screenshots kunnen maken.

Een sterk punt van deze film is, dat de muziek niet is gecomponeerd door Rogier van Otterloo, want Rogier van Otterloo is dood. Willem Breuker vertelde in een interview over een voetbalwedstrijd waarbij hij en zijn muzikanten tegen het team van Rogier van Otterloo speelden. Vijf minuten na het begin van deze vriendschappelijke wedstrijd had Rogier van Otterloo al iemand een gebroken been geschopt. En de muziek van Rogier van Otterloo krijg je ook nooit meer uit je kop.

 

 

Deze boerderij bij Hardenberg moest toch worden gesloopt. Dan kun je hem net zo goed opblazen, want dat is leuk voor de film. Het moest er wel echt uitzien, dus werd het dak bedekt met plastic dakpannen, want die vliegen verder weg dan gewone dakpannen. En inderdaad vlogen de dakpannen erg ver weg. Dat heb ik niet kunnen fotograferen. Wel de brandende boerderij. Let op de klassieke brandweerwagen. De scene had heel goed zonder gekund, maar Paul Verhoeven is een perfectionist.

 

 

Carice van Houten komt via Thom Hofmann in het verzet terecht. Aan de VPRO-gids vertelde Thom Hofmann over het perfectionisme van Paul Verhoeven: "Alles klopte tot in detail. Een bevrijdingsdag met 1200 figuranten; allemaal geknipt en geschoren, met allemaal pakken uit Londen. Originele tanks, tot in Tsjechië en Italië hebben ze die opgehaald. Auto's met Haagse nummerborden. Geweldig!"

 

 

De trein, met daarin Thom Hofmann en Carice van Houten, loopt station Haarlem (moet Den Haag voorstellen) binnen. Daar lopen 500 figuranten rond, alle details kloppen. Behalve dan de trein zelf: een Duitse sneltreinloc met Belgische eersteklasrijtuigen. Zo'n trein zag je in 1944 echt niet door Nederland rijden. Ook aan witte tegels langs de perronrand deden ze toen nog niet. Filmmaker Alex van Warmerdam geeft in een interview in de Volkskrant meer voorbeelden. Zo dragen de nazi's veel te ruime pakken, "terwijl je veel kan zeggen van de nazi's, maar die uniformen zaten perfect."

 

 

Sebastian Koch speelt de Duitser met wie Carice van Houten het aanlegt om het verzet aan informatie te helpen. Het is wel een nazi, maar geen slechte Duitser. Hij verzamelt zelfs postzegels. In de achtergrond een Belgisch rijtuig.  

 

In de film wemelt het van de bekende Nederlandse acteurs, maar uitgerekend Rijk de Gooijer ontbreekt. Terwijl dat toch de beste Nederlandse acteur is die foute Duitsers kan spelen. In de film Soldaat van Oranje (ook van Paul Verhoeven, maar met muziek van Rogier van Otterloo) speelde hij een nazi die iemand moest martelen door met een slang water in diens anus te spuiten. De acteur ligt op zijn buik, Rijk de Gooijer staat er in zijn Duitse uniform naast, houdt de slang omhoog en vraagt: "normaal of super?" Het heeft daarna nog een hele tijd geduurd voordat deze scene er goed op stond.

 

 

Zwartboek, boeiend! De film zou eigenlijk "het zwarte boekje" moeten heten, naar het notitieboekje dat tegen het eind van de film een belangrijke rol speelt. Maar dat klinkt natuurlijk niet zo lekker als "zwartboek". Ik begreep de titel van de film pas veel later uit een tv-interview met Thom Hofmann.

Meer filmrecensies, en foto's van de opnames van Zwartboek