In Dag In Dag uit van 14 november maakt u zich vrolijk over taalwetenschappers die niet weten dat je "zesdeklassers" als één woord moet schrijven. De gewoonte om woorden die één geheel vormen, los van elkaar te schrijven, duikt steeds meer op. Vooral in kringen waar het Engels/Amerikaans zo'n beetje de voertaal is, bijvoorbeeld de computerwereld (veel van mijn collega's zouden schrijven: computer wereld).
Overigens gebeurt het omgekeerde ook vaak. Elke dag zie je in de krant wel het woord tenminste (aan elkaar) in de betekenis van minstens gebruikt worden. "Tenminste 25 doden bij busongeluk". Een taalgevoelige cynicus denkt dan: "Zonde van die bus, maar het ruimt wel lekker op."
Er zijn dus ten minste twee bierkaaien te bevechten.
Nico Spilt, brief in de Volkskrant, 27 november 1985.
Meer taalvraagstukken
zondag 26 augustus 2012
dinsdag 21 augustus 2012
Een aantal lezers is/zijn geabonneerd
Er is een paar redacteuren dat vindt dat het woord aantal altijd fungeert als zelfstandig naamwoord. Dit is een rare zin, behalve misschien in de ogen van een aantal lezers die geabonneerd zijn op het blad waar M.C. Coops hoofdredacteur van is. Die stelt in Onze Taal van december 1995 dat er zijn een aantal altijd er is een aantal moet wezen.
Ik had volgens Coops dus moeten schrijven: 'een aantal lezers dat geabonneerd is', maar zo'n zin krijg ik niet op papier. Het zijn immers 'lezers' die geabonneerd zijn, niet 'het aantal'. Aantal fungeert in deze zin als onbepaald telwoord bij het onderwerp lezers. Het onderwerp is meervoudig, dus krijgt het werkwoord ook een meervoudsvorm.
Wie als tekstschrijver geen gezeur wil hebben met een redacteur, of wie als redacteur geen tijd heeft voor discussies met tekstschrijvers, kan ik uit ervaring aanbevelen om een aantal te vervangen door veel of enige. Gewoon weglaten kan meeestal ook.
Nico Spilt. Brief in Onze Taal, februari/maart 1996.
Zie ook www.onzetaal.nl/taaladvies/advies/aantal
Ik had volgens Coops dus moeten schrijven: 'een aantal lezers dat geabonneerd is', maar zo'n zin krijg ik niet op papier. Het zijn immers 'lezers' die geabonneerd zijn, niet 'het aantal'. Aantal fungeert in deze zin als onbepaald telwoord bij het onderwerp lezers. Het onderwerp is meervoudig, dus krijgt het werkwoord ook een meervoudsvorm.
Wie als tekstschrijver geen gezeur wil hebben met een redacteur, of wie als redacteur geen tijd heeft voor discussies met tekstschrijvers, kan ik uit ervaring aanbevelen om een aantal te vervangen door veel of enige. Gewoon weglaten kan meeestal ook.
Nico Spilt. Brief in Onze Taal, februari/maart 1996.
Zie ook www.onzetaal.nl/taaladvies/advies/aantal
vrijdag 17 augustus 2012
Begrijpelijke taal
Begrijpelijke taal is de nieuwe trend. Polissen worden herschreven, bedrijven sturen hun personeel op cursus.
In 1983 schreef ik al een handleiding voor mijn collega's. Niet met de bedoeling dat ze allemaal goed zouden gaan schrijven, want dan zou ik mijn baan als tekstschrijver kwijtraken. Maar anno 2012 was ik nog steeds actief in deze sector. Goed schrijven blijkt toch een ambacht.
Opmerkingen
In deze handleiding schrijf ik in de zogeheten 'toegestane spelling'. Je had toen ook een 'voorkeurspelling'. Tegenwoordig bestaat dat onderscheid niet meer. Verder schrijf ik enkele keren het woord 'teveel', terwijl dat hier 'te veel' zou moeten zijn.
In 1983 schreef ik al een handleiding voor mijn collega's. Niet met de bedoeling dat ze allemaal goed zouden gaan schrijven, want dan zou ik mijn baan als tekstschrijver kwijtraken. Maar anno 2012 was ik nog steeds actief in deze sector. Goed schrijven blijkt toch een ambacht.
Opmerkingen
In deze handleiding schrijf ik in de zogeheten 'toegestane spelling'. Je had toen ook een 'voorkeurspelling'. Tegenwoordig bestaat dat onderscheid niet meer. Verder schrijf ik enkele keren het woord 'teveel', terwijl dat hier 'te veel' zou moeten zijn.
maandag 13 augustus 2012
Een prinses met koude voeten
Een prinses met koude voeten, dat kan natuurlijk niet
Een aardige anekdote, in het artikel over de Kees Boeke-school: prinses Beatrix voelde er niets voor om mee te helpen de wc's schoon te maken. Maar van haar vader moest ze uiteindelijk toch (de Volkskrant, 1 oktober 2001).
Twee van mijn eigen prinsessen zitten ook op deze school. Een paar jaar geleden hoorde ik een mooi verhaal van een medewerker uit de tijd dat Beatrix en haar zussen naar de Werkplaats gingen. Het was een erg arme school, omdat Kees Boeke geen financiële bijdrage van de overheid wilde hebben. Er was dus bijvoorbeeld geen geld om het gymnastieklokaaltje te verwarmen,
Een kroonprinses met koude voeten: dat kon natuurlijk niet. Vandaar dat er vanuit Soestdijk een vloerkleed werd bezorgd. Dat heeft er jarenlang gelegen, totdat de laatste zus van Beatrix de school verliet. Een dag later reed er een auto voor om het kleed weer op te halen. Ergens in dat enorme paleis, waar twee mensen hun laatste dagen slijten, moet dus een kamertje zijn waar het nog steeds een beetje naar zweetvoeten ruikt.
Brief, gepubliceerd in de Volkskrant van 6 oktober 2001.
Prinses Irene (tweede van rechts) en klasgenoten maken muziek in gymkleding, 1948. Bron: www.gahetna.nl.
zaterdag 11 augustus 2012
Computers en taal
Een artikel van mijn hand, gepubliceerd in het blad Onze Taal. Uit november 1983, maar ik kan het nog steeds met gestrekte tenen lezen.
vrijdag 10 augustus 2012
173 jaar spoorwegen
In 1839 reed de eerste trein in Nederland. In 1939 werd daarom het 100-jarige jubileum gevierd, in 1964 het 125-jarige jubileum, in 1989 het 150-jarige jubileum.
En dus wordt in 2012 aandacht besteed aan het 173-jarige jubileum. Veel aardige filmpjes, onder andere uit 1939.
En dus wordt in 2012 aandacht besteed aan het 173-jarige jubileum. Veel aardige filmpjes, onder andere uit 1939.
dinsdag 7 augustus 2012
De volksetymologie van Van Dale
Tegenwoordig zit behoorlijk de klad in de verkoop van woordenboeken. Waarom een duur en onhandig boek kopen, als je internet bij de hand hebt. Toch schijnt Van Dale weer bezig te zijn met een nieuwe druk.
Voor de jongere lezers: Van Dale was vroeger dé autoriteit als het om woordenboeken ging. Bij een spel als Scrabble (tegenwoordig Wordfeud) kwam bij discussies dit boek op tafel. Als een woord niet in Van Dale staat, dan bestaat het niet.
Rading
Ik heb het al eens gehad over het woord rading. De redactie van Van Dale vond op een bepaald moment dat er geen ruimte meer was voor dat woord. Argument: het komt alleen nog voor in eigennamen als Hollandsche Rading. Het is dus niet nodig dat je de betekenis van dat woord kunt opzoeken in dit dikke, dure woordenboek.
Koolhaas
Koolhaas is ook een eigennaam, maar toch staat dit woord wel in Van Dale. Het is namelijk ook een soort haas. Om precies te zijn een haas die zich voedt met kool. Zet zo’n beestje in een veld met worteltjes en hij zal zijn neus ophalen. Hij rent weg en zal niet rusten voordat hij een koolveld heeft gevonden. Althans: dat wil de redactie van Van Dale ons doen geloven in een fraai staaltje volksetymologie.
Zwembadpas
De duim van de redactie heeft ook een rol gespeeld bij de definitie van het woord zwembadpas. Dat woord komt uit het boek ‘Kees de jongen’ van Theo Thijssen. Het beschrijft een vreemde, voorovervallende manier van lopen, die Kees en zijn vriendjes toepassen als ze haast hebben om naar het zwembad te gaan. Vandaar dat ze dit loopje de zwembadpas noemen.
De zwembadpas heeft dus niets met zwemmen te maken, maar toch maakte Van Dale er dit van: “Wijze van lopen die overeenkomst vertoont met de zwemslag bij het borstzwemmen: iets voorovergebogen en met voor het lichaam langs heen en weer zwaaiende armen.” Duidelijk niet uitgeprobeerd in het zwembad; onze studeerkamergeleerde was direct naar de bodem gezakt.
Voor de jongere lezers: Van Dale was vroeger dé autoriteit als het om woordenboeken ging. Bij een spel als Scrabble (tegenwoordig Wordfeud) kwam bij discussies dit boek op tafel. Als een woord niet in Van Dale staat, dan bestaat het niet.
Rading
Ik heb het al eens gehad over het woord rading. De redactie van Van Dale vond op een bepaald moment dat er geen ruimte meer was voor dat woord. Argument: het komt alleen nog voor in eigennamen als Hollandsche Rading. Het is dus niet nodig dat je de betekenis van dat woord kunt opzoeken in dit dikke, dure woordenboek.
Koolhaas
Koolhaas is ook een eigennaam, maar toch staat dit woord wel in Van Dale. Het is namelijk ook een soort haas. Om precies te zijn een haas die zich voedt met kool. Zet zo’n beestje in een veld met worteltjes en hij zal zijn neus ophalen. Hij rent weg en zal niet rusten voordat hij een koolveld heeft gevonden. Althans: dat wil de redactie van Van Dale ons doen geloven in een fraai staaltje volksetymologie.
Zwembadpas
De duim van de redactie heeft ook een rol gespeeld bij de definitie van het woord zwembadpas. Dat woord komt uit het boek ‘Kees de jongen’ van Theo Thijssen. Het beschrijft een vreemde, voorovervallende manier van lopen, die Kees en zijn vriendjes toepassen als ze haast hebben om naar het zwembad te gaan. Vandaar dat ze dit loopje de zwembadpas noemen.
De zwembadpas heeft dus niets met zwemmen te maken, maar toch maakte Van Dale er dit van: “Wijze van lopen die overeenkomst vertoont met de zwemslag bij het borstzwemmen: iets voorovergebogen en met voor het lichaam langs heen en weer zwaaiende armen.” Duidelijk niet uitgeprobeerd in het zwembad; onze studeerkamergeleerde was direct naar de bodem gezakt.
zaterdag 4 augustus 2012
Ontwapenend. Van PSP naar SP.
Het beroemde affiche van de Pacifistisch Socialistische Partij (PSP) uit 1971. In 1991 is de PSP opgegaan in GroenLinks, samen met de CPN, de PPR en de Evangelische Volkspartij. Voor mij was dat het moment om maar eens op wat anders te gaan stemmen. Altijd klein links, want klein links is belangrijk om de PvdA een beetje op koers te houden. Alleen is de SP me inmiddels wat te groot geworden. Lastig, lastig.
De foto van het meisje en de koe is gemaakt door Hendrik-Jan Koldeweij. Die had het idee om de foto aan te bieden aan de NVSH, voor het blad Sekstant. Maar het werd uiteindelijk een verkiezingsaffiche voor de PSP. De fotograaf heeft er nooit geld voor gekregen, zo was de PSP dan ook wel weer. De originele affiches schijnen tegenwoordig 3000 euro te doen. Waar is die van mij gebleven...?
woensdag 1 augustus 2012
Hoe intelligent is Frénk van der Linden?
06-nummer
Wie 06-9292 belt, het nummer van Openbaar Vervoer Reisinformatie, betaalt 50 cent per minuut. Zelfs als je moet wachten tot je aan de beurt bent, tikt de meter door. Dat is een kwalijke misstand. Het is op zich dan ook terecht dat Frénk van der Linden deze kwestie aan de kaak stelt (NRC Handelsblad, 27 november 1995).
Zijn onderzoek heeft hij echter op een weinig intelligente manier uitgevoerd. Steeds als hij te horen kreeg dat hij niet direct kon worden geholpen, gooide hij de hoorn erop. Na dertig pogingen was hij vijftien gulden kwijt, maar had hij nog steeds zijn reisinformatie niet.
Voor dat bedrag kun je ook dertig minuten aan de lijn blijven hangen. Ik heb het idee dat dat ruim genoeg is om aan de beurt te komen. Het zou interessant zijn om te weten wat de gemiddelde wachttijd is tijdens de spitsuren bij 06-9292. Het is jammer dat Van der Linden zo woedend was dat hij dit niet heeft uitgezocht. Nu kennen we nog steeds de ware omvang van het schandaal niet.
Zelf behelp ik me overigens met een spoorboekje van 9,75 gulden, zonodig aangevuld met een telefoontje naar een lokale vervoersonderneming.
Nico Spilt, brief in NRC Handelsblad, 30 november 1995
Terzijde: waarom staat er een streepje op Frénk?
Wie 06-9292 belt, het nummer van Openbaar Vervoer Reisinformatie, betaalt 50 cent per minuut. Zelfs als je moet wachten tot je aan de beurt bent, tikt de meter door. Dat is een kwalijke misstand. Het is op zich dan ook terecht dat Frénk van der Linden deze kwestie aan de kaak stelt (NRC Handelsblad, 27 november 1995).
Zijn onderzoek heeft hij echter op een weinig intelligente manier uitgevoerd. Steeds als hij te horen kreeg dat hij niet direct kon worden geholpen, gooide hij de hoorn erop. Na dertig pogingen was hij vijftien gulden kwijt, maar had hij nog steeds zijn reisinformatie niet.
Voor dat bedrag kun je ook dertig minuten aan de lijn blijven hangen. Ik heb het idee dat dat ruim genoeg is om aan de beurt te komen. Het zou interessant zijn om te weten wat de gemiddelde wachttijd is tijdens de spitsuren bij 06-9292. Het is jammer dat Van der Linden zo woedend was dat hij dit niet heeft uitgezocht. Nu kennen we nog steeds de ware omvang van het schandaal niet.
Zelf behelp ik me overigens met een spoorboekje van 9,75 gulden, zonodig aangevuld met een telefoontje naar een lokale vervoersonderneming.
Nico Spilt, brief in NRC Handelsblad, 30 november 1995
Terzijde: waarom staat er een streepje op Frénk?
Abonneren op:
Posts (Atom)