De Alweg-Bahn

Geschiedenis van een monorailsysteem

 

De naam ALWEG is afgeleid van de letters van de naam van Dr. Axel L. Wenner-Gren, de initiatiefnemer en financier van het concept van de Alweg-Bahn uit de jaren vijftig. De treinen zijn voorzien van wielen met luchtbanden, waarmee ze over een betonnen baan rijden. Dwarswielen, eveneens met rubber banden, zorgen ervoor dat de trein niet kan ontsporen.

 

Op een afstand heeft de Alweg-Bahn wel iets weg van een magneetzweefbaan, maar het principe is totaal anders. Wenner-Gren heeft overigens wel het magneetzweefprincipe bestudeerd.

 

De eerste Alweg-Bahn was een proefbaan bij Keulen. Dat was een baan op schaal 1:2,5 die werd aangelegd in 1952. Er pasten wel passagiers in, maar die moesten opgepropt achter elkaar zitten. Tijdens proefritten werden snelheden tot 160 km/uur gehaald.

Daarna werd bij Keulen een langere baan gebouwd op grote schaal. Dat was ook een proefbaan. Wenner-Gren hoopte hiermee het stadsbestuur van Keulen te overtuigen van de bruikbaarheid van zijn concept.

Hij wilde een lijn van het centrum van Keulen naar Opladen bouwen, om daarmee een volledig overbelaste tramlijn te vervangen. Hij bood zelfs aan om een groot deel van het traject zelf te financieren, maar de stadsbestuurders wilden er niet aan. De tramlijn werd kort daarna vervangen door bussen, waarmee het forensenverkeer helemaal vast kwam te zitten.
 
Het ideaal van Wenner-Gren was een uitbereid monorailnetwerk door Duitsland. Er werden machines gebouwd waarmee snel Alweg-banen konden worden aangelegd. Er werd geëxperimenteerd met treinen die zowel op de betonnen Alweg-baan konden rijden als op gewone rails.

Een ander interessant experiment was met een Alweg-trein die ook over de weg kon rijden. De wielen die normaal dwars stonden om de trein op de baan te houden, konden door ze een kwart slag te draaien ook worden gebruikt om over de weg te rijden. Op die manier zouden goederentreinen tot aan de deur van de fabriek kunnen komen.

Een Amerikaans bedrijf van Wenner-Gren hield zich bezig met het ontwikkelen van een computersysteem waarmee de treindienst automatisch geregeld zou moeten worden.
 
Wenner-Gren was een zeer vermogende Zweedse industrieel. Zijn fortuin maakte hij in de jaren twintig met de firma Lux, producent van kousjes voor gaslampen. Lux was in de problemen geraakt door de opkomst van de elektrische gloeilamp. Wenner-Gren kocht de hele voorraad op, in ruil voor een aandeel in de fabriek. Deze ging zich toeleggen op de verkoop van stofzuigers en koelkasten, apparaten die men in Europa nog niet kende. De fabriek werd omgedoopt in Elektrolux. De voorraad gaslampen werd onder andere gesleten in Panama: toen het kanaal door dat land werd geopend, was het over de hele lengte verlicht met gaslampen.

Wenner-Gren stierf in 1961, kinderloos. Zijn kapitaal werd er door verkeerd gekozen erfgenamen doorheen gejaagd.
 
De Alweg-Bahn bij Keulen werd kort na zijn dood ontmanteld. Voor de trein hadden musea geen belangstelling. In Turijn is in 1961 een Alweg-Bahn aangelegd op een tentoonstellingsterrein. Daar is een paar jaar mee gereden, waarna het terrein in de versukkeling raakte.

In de Verenigde Staten is het Alweg-concept toegepast op een tentoonstellingsterrein in Seattle en bij Disneyland in Florida. Het verhaal gaat dat het echtpaar Disney bij toeval de Alweg-Bahn in Keulen tegenkwam tijdens een van hun reizen. "Dit is wat jij zoekt," zou mevrouw Disney hebben gezegd tegen haar man.
 
De Duitse partner van Wenner-Gren was de firma Krupp. De licenties zijn ook verkocht aan het Japanse Hitachi, dat nog steeds op deze markt actief is. In Azië zijn verschillende Alweg-systemen te vinden.
 
Een variant is het Franse systeem SAFEGE. De treinen rijden hierbij eveneens op luchtbanden, maar ze hangen daarbij aan de rails.

Alweg-Bahn. Technik, Geschichte und Zukunft der legendären Einschienenbahn. Door Reinhard Krischer. Uitg. Transpress, Stuttgart 2003. ISBN 3613712091. Op het omslag de Alweg-Bahn in Disneyland.

 

   Famous trains of the world. Door Ernest F. Carter. Uitg. Frederick Muller Ltd, London 1959. Op het omslag een foto van de experimentele monorail bij Keulen: de eerste versie (op verkleinde schaal) van de Alweg-Bahn uit 1952, die op een ovalen testbaan 160 km/uur haalde.