Omstreeks 1978 heb ik zelf telexwerk gedaan. Journalisten die de klok hebben horen luiden hebben het weleens over "ratelende faxen". Maar faxapparaten ratelen niet, die zoemen een beetje. Telexapparaten konden wel stevig tekeer gaan. Inmiddels begint de fax ook een bezienswaardigheid te worden, in dit e-mailtijdperk.
Verreschrijver
Telex is de Engelse afkorting van Teleprinter Exchange. Het is een manier om op elektronische wijze schriftelijk te communiceren. Telex biedt de mogelijkheid om op een interactieve manier teksten af te drukken op een typemachine op afstand (teleprinter). Voor telex, ontstaan in de jaren 20, is een eigen netwerk van centrales en kabels nodig.
De telex is gebaseerd is op een door Baudot ontwikkelde digitale code (de term baud is naar hem vernoemd). Op deze code bestaan verschillende varianten, waarvan de Murray-code de bekendste is. De oorspronkelijke Baudot-code was geoptimaliseerd op het coderen met behulp van een toetsenbord: de meest gebruikte letters vergden de gemakkelijkste vingerbewegingen. De Murray-code is geoptimaliseerd naar de bandbreedte van een telexverbinding: de meest gebruikte letters veroorzaken de laagste belasting van de lijn.
De Baudot-code bestaat uit 5 bits en telt dus 32 verschillende combinaties. Om meer dan 32 tekens mogelijk te maken, werd de "shift"-functie gebruikt. Deze functie liet letterlijk de wagen van de verreschrijver oplichten, zodat ook andere leestekens en hoofdletters konden worden geschreven. Andere functies die we nog steeds in de computerwereld kennen zijn de "carriage return" en de "line feed". Deze commando's gaven het bevel aan de verreschrijver om de wagen terug te voeren naar het begin van het blad, respectievelijk om de papierrol naar boven te bewegen om een nieuwe regel te beginnen.
Opslaan van teksten op ponsband was ook mogelijk (zie links op de foto). Zo kon je een telex voorbereiden en eventueel corrigeren voordat die werd verzonden. Ook kon je binnenkomende telexen op ponsband vastleggen en daarna eventueel doorzenden.
Vanaf de jaren 80 kreeg de telex grote concurrentie van de telefax, die inmiddels ook al weer is achterhaald door de sterke opkomst van e-mail. Telex hield nog enige tijd stand tegen de fax, omdat hiermee verstuurde berichten rechtsgeldig waren, en met fax verstuurde berichten niet. Toen de rechter faxberichten erkende als rechtsgeldig werd de telex definitief overbodig.
In Nederland werd de telex in 1933 geïntroduceerd. In 2007 is de KPN na 74 jaar gestopt met het telexverkeer. Er waren nog ongeveer 200 gebruikers over.
De telex is nog niet overal ter wereld uitgestorven, vandaar dat bijvoorbeeld Fortis Bank (anno 2008*) nog steeds deze vorm van dienstverlening levert aan internationaal opererende bedrijven. Echte "teleprinters" (een soort grote typemachines) worden niet meer gebruikt. In plaats daarvan gebruikt men pc's met speciale software.
* Deze tekst is gebaseerd op een artikel dat ik in 2008 schreef voor een personeelsblad. In 2012 werd het systeem nog steeds gebruikt: ongeveer één telexopdracht per dag.
Zie ook mijn artikel over telegrafie.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten