Jijbakje

jijbak@nrc.nl

Ik lees de krant altijd van achteren naar voren. Het dagelijkse ikje is dus een van de eerste dingen die ik lees. Vaak een anekdote die goed is voor een glimlach of een frons. Maar regelmatig verdenk ik de redactie ervan dat ze in een verzonnen ikje is getrapt. Een verhaspeld woord waar dan een grappige gebeurtenis bij is

bedacht, vaak met een kind in de hoofdrol. Of een oude mop die even is afgestoft en op de mail wordt gezet. Bijvoorbeeld over een mevrouw die in het ziekenhuis ligt te slapen, en door de verpleging wordt gewekt omdat ze haar slaappil moet innemen. Mag een jijbakje ook, als ikje?

(Reactie op een dagelijkse rubriek in NRC Handelsblad. Verzonden op 15 september 2012, naar aanleiding van een afgestoft mopje. Nooit wat van gehoord, maar dat geeft niet want eigen weblog.)

---

 

Voorbeeld van een tot ikje omgebouwde mop. Variant van 50 jaar geleden: een automonteur die met een hamertik een auto weer aan de praat krijgt. De redactie van de kwaliteitskrant kent z'n klassieken niet. Wij noemen dit thuis een nepje. NRC Handelsblad, 19 mei 2012.

 

---

 

Zie ook Uitjes en zuur. Het nepje van de maand.

Een tweedehands koningshuis

Stamt Beatrix af van onze Vader des Vaderlands? Of hebben wij een tweedehands koningshuis?

In augustus 2004 waren we in de Harz. We bezochten onder andere het kasteel van Wernigerode. De eerste steen van Schloß Wernigerode werd omstreeks 1110 gelegd. In de daarop volgende eeuwen hebben er voortdurend verbouwingen plaatsgevonden. Zijn huidige vorm bereikte het slot in 1883. Sinds 1949 is het een museum.

Binnen mag niet worden gefotografeerd. Zoiets moet je nooit tegen mij zeggen. Ik fotografeerde onder andere een maquette en de feestzaal van het slot.

Het slot werd bewoond door de graven van Stolberg-Wernigerode. Door handig te trouwen breidden de Duitse graven, hertogen en koningen hun bezit en invloed geleidelijk uit.

Een in 1506 op het slot geboren dochter, Juliana van Stolberg, kreeg uit haar tweede huwelijk, met Wilhelm von Nassau-Oranien, vijf zoons. Een daarvan was Willem van Oranje. Koningin Beatrix stamt echter niet van deze "Vader des Vaderlands" af, maar van zijn broer Johan.

Dit komt allemaal een beetje tweedehands over, en wie zich in de geschiedenis van het Nederlandse koningshuis verdiept kan er ook weinig meer van maken dan dat.

Mijn voornaamste reden om Wernigerode te bezoeken was overigens de Harzer Schmalspur-Bahn.

De man die voor de trein sprong

Ik zag een interview met een man die tijdens een depressieve bui voor de trein was gesprongen. Hij overleeft het, maar raakt wel zijn benen kwijt. Op 12 september 2012 mocht hij zijn verhaal doen in De Wereld Draait Door. Een heel verhaal, maar wat mij verbaasde was dat het geen moment ging over een andere betrokkene: de machinist.

Ook Matthijs van Nieuwkerk kwam niet op de gedachte om hiernaar te vragen. Die wilde het vooral hebben over de sprong zelf. Het was een beetje een gesprek van: “wat ging er door je heen toen je onder de trein lag?”

De man, Viktor Staudt, heeft een boek geschreven over zijn belevenissen. Dat boek heb ik gelezen, nieuwsgierig naar passages die over de machinist zouden gaan. Met het overtikken van die passages was ik snel klaar. Hij toont in zijn boek nauwelijks empathie voor de machinist en de andere getuigen.

“Ik heb niets gemerkt van de mensen op het perron die het hebben zien gebeuren en die daarna gillend de trap naar beneden afgerend schijnen te zijn. (…) De psychiater in het ziekenhuis heeft me een keer gevraagd wat ik vond van de reacties van de mensen om mij heen. Ik vertelde haar van de machinist die geen contact met mij wilde hebben, nadat ik hem via een kort briefje had laten weten dat het me speet en dat ik hem dit niet persoonlijk had willen aandoen, maar dat ik niet anders had gekund.”

Een kort briefje aan de machinist: misschien geschreven op advies van iemand anders? Dat staat niet in het boek. En had hij werkelijk niet anders gekund? Springen vanaf een perron terwijl daar nietsvermoedende reizigers rondlopen? Als iemand in een opwelling springt kun je je daar nog wat bij voorstellen, maar hij heeft zijn daad zorgvuldig overdacht. Dat blijkt uit een andere passage in het boek, waarin hij vertelt dat hij de avond tevoren al een keer naar het perron was gegaan.

Hij ziet een trein naderen en kijkt naar de machinist: "Heel goed kon ik hem niet zien, maar ik zag net het bovenste deel van zijn lichaam en hoe hij naar het perron keek. Onze blikken kruisten elkaar. Ik bleef hem strak aankijken, wat hij ook deed. Op dat moment probeerde ik heel sterk te denken aan mijn sprong die ik de dag erop plande, hier op dit perron. (…) Ik had me afgevraagd of hij zich dit moment zou herinneren, als hij van collega’s zou horen dat de dag erop een jongen voor de trein was gesprongen.”

Het verbaast hem als een vriend hem vertelt dat je in Japan zelf voor de kosten moet opdraaien als je voor de trein bent gesprongen. De kosten voor het opruimen, schoonmaken, de kosten die de vertraging van de trein met zich meebrengt, kortom alle kosten die je de samenleving hebt bezorgd. In dit geval zouden daar ook nog de kosten van de traumahelikopter bij zijn gekomen. Dat zou hij allemaal nooit terugverdienen met de verkoop van zijn boek. 

Ik mag hem niet.

www.viktorstaudt.nl

Gerdi Verbeet en de CliniClowns

 

Foto van Gerdi Verbeet in NRC Handelsblad, 15 december 2007. In een brief aan de redactie vroeg ik me af waar mevrouw Verbeet dit aan verdiend had. Ik schreef ook dat het nooit goed gaat met een foto over de vouw van een blad. Op het scherm van de vormgevers ziet het er waarschijnlijk mooi uit, maar kennelijk kijken die nooit naar het eindresultaat van hun werk: de gedrukte krant.

 

 

In NRC Handelsblad van 29 december 2007 reageerde de hoofdredacteur op mijn brief. De vormgevers werden naar een heropvoedingskamp gestuurd.

 

---

Het werk van een CliniClown

 

De CliniClowns hebben het nog steeds niet goed begrepen. Of is dit misschien als grapje bedoeld, dat kinderen gaan lachen als ze zo'n gek gezicht zien? Advertentie in NRC Handelsblad, 17 september 2012. Donateurs weten nu ook waar hun geld naartoe gaat. Daar worden geen nieuwe clownsneuzen van gekocht, maar dure advertenties.

 

 

Zie ook Een spectaculair fotoboek

 

Zie ook Een boek van 6500 euro

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

De monorail. Waarom zou je twee rails gebruiken?

Onder het motto: waarom zou je twee rails gebruiken als een trein ook op één rail kan rijden, zijn vele systemen ontworpen. Soms met succes, vaker echter raakte zo'n uitvinding snel weer in de vergetelheid.

Ouwehands Dierenpark, Rhenen, 20 juni 1996. Vader slooft zich uit voor zijn twee dochters in het voorste wagentje: even moeder laten schrikken!

Lees meer over monorailsystemen.

Eten met stokjes

Met stokjes eten: ik kan dat! Alleen met die enorme opschepstokken moet ik nog leren omgaan.

In Chinese restaurants vraag ik meestal om stokjes, maar ik ben weleens bij een Chinees geweest die zo chic was dat ze daar geen stokjes hadden. Ik moest maar met mes en vork eten.

Dit plaatje zat bij stokjes uit een Japans restaurant. Stokjes was je trouwens niet af: die worden na het eten weggegooid.

Verkeerde accenten

"Speel mee en win één van de mooie prijzen!" Als ik zo'n zin lees denk ik: kan ik maar één prijs winnen? Dan ga ik niet zo'n duur lot kopen. Ik wil álle prijzen kunnen winnen.

Accenten gebruik je alleen om te voorkomen dat woorden verkeerd worden gelezen of uitgesproken. Je schrijft daarom "een en ander", niet "één en ander". Niemand zal namelijk "een en ander" uitspreken als "un en ander." Overbodige accenten leiden af, in plaats van dat ze de lezer helpen.

Overbodige accenten kunnen ook de betekenis van een tekst veranderen. Een bedrijf adverteert dat het "één van de laagste internationale tarieven van Nederland" heeft. De andere tarieven van dat bedrijf behoren kennelijk tot de hogere regionen. Zoek het maar uit, als consument.

Albert Heijn adverteert met de slogan "hamsterééééén". Maar liefst vijf e's met een accent aigu erop. Hoe moet je dat uitspreken? Als ik als tekstschrijver een onomatopee zou moeten verzinnen, zou dat iets worden als "hamsterûûûûûh".

De grootmeesters van de overbodige accenten zijn natuurlijk de Fransen. Die hebben geen idee hoe je Frederique uitspreekt. Daar moeten streepjes op: Frédérique.

In Nederland hebben we dan nog het geval Frénk van der Linden. Zijn ouders wilden hem geen Frank noemen: te gewoon. Het moest Frenk worden, dus zoals Engelsen Frank uitspreken. En voor alle zekerheid ook nog een accent erop: Frénk.

Terzijde: hoe intelligent is Frénk van der Linden eigenlijk?

De mores van Gerard Spong

Advocaten

Geboeid heb ik de afgelopen weken in NRC Handelsblad de discussie gevolgd over wat ik zou willen noemen de Spong-mores in het Nederlandse strafrecht. Hoever mag je als advocaat gaan bij het verdedigen van je cliënt? De heren verzuimden niet om tijdens de discussie elkaars persoonlijke integriteit in twijfel te trekken. Ik mag dat graag lezen, zo'n moddergevecht op hooggeleerd niveau.

Hoe ik er als eenvoudige burger over moet denken weet ik nog niet precies. Mocht ik er echter ooit toe komen om op klaarlichte dag mijn schoonmoeder aan mootjes te hakken, dan is er maar één man die mij kan redden: mr. G. Spong. Die zal onmiddellijk op zoek gaan naar die ene verkeerde postcode in de aanklacht, een vormfout op grond waarvan ik onmogelijk veroordeeld kan worden.

Deze medaille lijkt mij echter ook een keerzijde te hebben: als ik rechter was, dan zou ik een verdachte die Spong aan zijn zijde heeft bij voorbaat als schuldig beschouwen. Tenslotte schakel je iemand met zo'n reputatie niet voor niets in. Mijn advies: als u het echt niet heeft gedaan, neem dan een andere advocaat.

Nico Spilt, brief in NRC Handelsblad, 26 oktober 1996

---

De vuile handen van Gerard Spong

In juli 2012 ontstond er ophef over de benoeming van Jos Silvis tot Nederlands rechter bij het mensenrechtenhof in Straatsburg. Silvis was namelijk in 2001 als rechter medeverantwoordelijk voor een grote gerechtelijke dwaling: de "Schiedamse parkmoord", waarin een onschuldige man tot 18 jaar cel werd veroordeeld.

Gerard Spong liet weten dat hij dit schandalig vond, maar was kennelijk vergeten dat hij zelf medeverantwoordelijk was voor een gerechtelijke dwaling van hetzelfde kaliber. In 1987 was hij als rechter betrokken bij de zaak van de "Zaanse paskamermoord". Hierbij werd een onschuldige man op grond van een door Spong en zijn mederechters geconstrueerd bewijs tot 12 jaar cel en TBS veroordeeld.

---

Echte taalgeleerden

Spelling is te belangrijk om aan taalgeleerden over te laten

Spelling is te belangrijk om aan taalgeleerden over te laten. Dat hebben we gezien aan de malle regels uit 1996, die in 2006 nog een keer zijn aangepast.

Maar dit gesleutel is niets vergeleken met de spelling die anderhalve eeuw eerder door twee heren in elkaar was gefabriekt. Hun Spelling-De Vries en Te Winkel is van kracht geweest van 1865 tot 1934. Toen werd een vereenvoudigde Spelling-Marchant ingevoerd, die in 1947 nogmaals werd aangepast.

Uit die tijd stamt ook het Groene Boekje, dat tegenwoordig een alternatief heeft: het Witte Boekje. Ik spel meestal uit mijn hoofd, maar raadpleeg bij twijfel dat boekje.

Bron: "De Nieuwe Spelling. Een overzicht van alle spellingmoeilijkheden" door G.J. van der Keuken. 32e druk, 1959.